Khi nói về bằng chứng tiến hóa ví dụ nào sau đây thuộc bằng chứng giải phẫu so sánh

Câu 1: Cơ quan tương đồng có ý nghĩa gì trong tiến hóa? 

• A. Phản ánh chức năng quy định cấu tạo

• C. Phản ánh sự tiến hóa đồng quy

• D. Phản ánh nguồn gốc chung

Câu 2: Bằng chứng sinh học phân tử là những điểm giống và khác nhau giữa các loài về

• A. cấu tạo trong các nội quan

• B. các giai đoạn phát triển phôi thai

• D. đặc điểm sinh học và biến cố địa chất

Câu 3: Ví dụ nào sau đây là các cơ quan tương tự? 

• A. Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của các loài động vật khác

• B. Lá đậu hà lan và gai xương rồng

• D. Tua cuốn dây bầu, bí và gai xương rồng

Câu 4: Cấu tạo khác nhau về chi tiết các cơ quan tương đồng là do

• A. sự tiến hóa trong quá trình phát triển chung của loài

• C. chúng ó nguồn gốc khác nhau nhưng phát triển trong những điều kiện giống nhau.

• D. thực hiện các chức phận giống nhau.

Câu 5: Vì sao nói quá trình đột biến là nhân tố tiến hóa cơ bản? 

• A. Vì tần số đột biến của vốn gen khá lớn

• B. Vì là cơ sở để tạo ra biến dị tổ hợp

• C. Vì tạo ra một áp lực làm thay đổi tần số alen trong quần thể

Câu 6: Trường hợp nào dưới đây là cơ quan tương đồng?

• B. Ngà voi và sừng tê giác

• C. Vòi voi và vòi bạch tuột 

• D. Đuôi cá mập và đuôi cá voi

Câu 7: Yếu tố nào dưới đây làm nguyên liệu chủ yếu cho quá trình tiến hóa?

• A. Đột biến NST

• B. Thường biến

• C. Biến dị đột biến

Câu 8: Cánh của dơi, vây ngực của cá vọi, chân trước của mèo và tay người là

• A. cơ quan tương đồng, vì cùng nguồn gốc và có hình thái giống nhau

• B. cơ quan tương tự, vì cùng nguồn gốc và có kiểu cấu tạo giải phẫu giống nhau

• D. cơ quan tương tự, vì cùng nguồn gốc và có hình thái giống nhau

Câu 9: Các nhân tố đóng vai trò quan cung cấp nguồn nguyên liệu cho quá trình tiến hóa là: 

• A. Quá trình đột biến và biến động di truyền

• B. Quá trình đột biến và cơ chế cách li

• C. Quá trình giao phối và chọn lọc tự nhiên

Câu 10: Khi nói về cơ quan tương đồng, có bao nhiêu nhận định sau đây là không đúng?

1. Sự tương đồng về nhiều đặc điểm giải phẫu giữa các loài là bằng chứng phản ánh sự tiến hóa phân li.

2. Cơ quan tương đồng phản ánh nguồn gốc chung.

3. Cơ quan tương đồng là những cơ quan có cùng nguồn gốc, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau.

4. Nguyên nhân dẫn đến sự sai khác về chi tiết cấu tạo, hình thái giữa các cơ quan tương đồng là do chúng có nguồn gốc khác nhau.

Câu 11: Để chọn lọc tự nhiên diễn ra thì điều kiện nào dưới đây là không cần thiết? 

• A. Biến dị phát sinh phải là biến dị di truyền được

• B. Biến dị phát sinh phải giúp cá thể đó sinh nhiều con cái hơn và con cái của nó phải sống sót ở thế hệ kế tiếp

• C. Biến dị phát sinh phải biểu hiện ra kiểu hình của các cá thể trong quần thể

Câu 12: Trường hợp nào sau đây là cơ quan tương tự?

• A. Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của các động vật khác

• B. Lá đậu Hà lan và gai xương rồng

• C. Tua cuốn của dây bầu và gai xương rồng

Câu 13: Nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hóa là: 

• A. Đột biến cấu trúc NST

• B. Đột biến NST

• D. Đột biến gen

Câu 14: Bằng chứng địa lý sinh vật học nói lên điều gì?

• A. Trong một khu địa lí thường có nhiều loài thân thuộc

• B. Các vùng địa lí khác nhau thường có nhiều loài khác nhau

• C. Các vùng địa lí khác nhau nhưng điều kiện sống giống nhau thường có nhiều loài thân thuộc

Câu 15: Thành phần axit amin ở chuỗi β-Hb ở người và tinh tinh giống nhau chứng tỏ 2 loài này có cùng nguồn. Đây là ví dụ về

• A. bằng chứng giải phẫu so sánh

• B. bằng chứng phôi sinh học

• C. bằng chứng địa lí sinh vật học

Câu 16: Mức độ giống nhau trong phát triển phôi của các loài thuộc các nhóm phân loại phản ánh:

• A. Nguồn gốc chung của sinh giới 

• C. Sự tiến hóa phân li 

• D. Quan hệ giữa phát triển cá thể và phát sinh loài

Câu 17: Khi nói về bằng chứng sinh học phân tử, phát biểu nào sau đây không đúng?

• A. Sự tương đồng về nhiều đặc điểm ở cấp độ phân tử và tế bào cũng cho thấy các loài trên Trái Đất đều có chung tổ tiên.

• B. Những loài có quan hệ họ hàng càng gần thì trình tự các axit amin trong phân tử protein hay trình tự các nucleotit trong các gen tương ứng càng có xu hướng giống nhau và ngược lại.

• D. Các tế bào của tất cả các loài sinh vật hiện nay đều sử dụng chung một loại mã di truyền, đều dùng cùng 20 loại axit amin để cấu tạo nên protein,… chứng tỏ chúng tiến hóa từ một tổ tiên chung.

Câu 18: Đặc điểm của hệ động thực vật ở đảo là bằng chứng cho sự tiến hóa dưới tác dụng của chọn lọc tự nhiên và nhân tố:

• B. Cách li sinh thái

• C. Cách li sinh sản 

• D. Cách li di truyền

Câu 19: Những bộ phận nào trong các bộ phận sau của cơ thể người gọi là cơ quan thoái hóa?

(1) Trực tràng. (2) Ruột già. (3) Ruột thừa. (4) Răng khôn. (5) Xương cùng. (6) Tai

• A. (2), (3) và (5)

• B. (2), (4) và (5)

• D. (4), (5) và (6)

Câu 20: Những bằng chứng tiến hóa chứng minh toàn bộ sinh giới ngày nay đều bắt nguồn từ một tổ tiên chung là

• A. cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự

• B. cơ quan tương đồng, cơ quan thoái hóa và cơ quan tương tự

• D. cơ quan tương tự, cơ quan thoái hóa

Câu 21: Tim phôi của động vật có vú ở giai đoạn đầu có mấy ngăn?

Câu 22: Cặp cơ quan nào sau đây là bằng chứng chứng tỏ sinh vật tiến hóa theo hướng đồng quy tính trạng? 

• B. Chân trước của mèo và cánh dơi
• C. Ruột thừa ở người và ruột tịt ở động vật
• D. Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của người.

Câu 23: Mức độ giống nhau trong phát triển phôi của các loài thuộc các nhóm phân loại phản ánh:

• A. Nguồn gốc chung của sinh giới 

• C. Sự tiến hóa phân li 

• D. Quan hệ giữa phát triển cá thể và phát sinh loài

Câu 24: Khi nói về bằng chứng giải phẫu so sánh, phát biểu nào sau đây là đúng?

• A. Cơ quan tương đồng là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau.

• B. Trong tiến hóa, các cơ quan tương đồng có ý nghĩa phản ánh nguồn gốc chung.

• D. Cơ quan thoái hóa là cơ quant hay đổi cấu tạo phù hợp với chức năng

Câu 25: Trong tiến hóa, các cơ quan tương tự có ý nghĩa phản ánh

• A. sự tiến hóa phân li

• C. sự tiến hóa song hành

• D. nguồn gốc chung giữa các loài

1.1. Bằng chứng giải phẫu so sánh

– Bằng chứng giải phẫu so sánh là bằng chứng dựa trên sự giống nhau về các đặc điểm giải phẫu giữa các loài.

– Các loài có cấu tạo giải phẫu càng giống nhau thì có quan hệ họ hàng càng thân thuộc.

– Sự tư­ơng đồng về nhiều đặc điểm giải phẫu giữa các loài là những bằng chứng gián tiếp cho thấy các loài sinh vật hiện nay đ­ược tiến hoá từ một tổ tiên chung.

– Một số loại bằng chứng giải phẫu so sánh

+ Cơ quan tương đồng:

• Là những cơ quan  nằm ở những vị trí t­ương ứng trên cơ thể, có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi nên có kiểu cấu tạo giống nhau
• Cơ quan tư­ơng đồng phản ánh sự tiến hoá phân li

+ Cơ quan tương tự:

• Là những cơ quan khác nhau về nguồn gốc như­ng đảm nhiệm những chức năng giống nhau nên có kiểu hình thái t­ương tự
• Cơ quan t­ương tự phản ánh sự tiến hoá đồng quy

+ Cơ quan thoái hoá: 

• Là những cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể tr­ưởng thành.
• Do điều kiện sống của loài đã thay đổi, các cơ quan này mất dần chức năng ban đầu, tiêu giảm dần và hiện chỉ để lại một vài vết tích xư­a kia của chúng.

1.2. Bằng chứng phôi sinh học​

• Sự giống nhau về quá trình phát triển phôi của nhiều loài động vật có xương sống chứng tỏ rằng chúng đều được tiến hoá từ 1 nguồn gốc chung. Các loài càng có họ hàng gần gũi thì sự phát triển phôi của chúng càng giống nhau.
• Ví dụ: sự tương đồng trong quá trình phát triển phôi của một số động vật có xương sống như: cá, thằn lằn, thỏ, người…
• Quá trình phất triển phôi của một số động vật có xương sống​

1.3. Bằng chứng địa lý sinh học

– Địa lí sinh học là môn khoa học nghiên cứu về sự phân bố địa lí của các loài trên trái đất, cho chúng ta những bằng chứng rằng các loài sinh vật đều bắt nguồn từ 1 tổ tiên chung.

– Khi nghiên cứu về sự phân bố địa lí các loài, Dacwin rút ra kết luận:

• Sự giống nhau giữa các sinh vật chủ yếu là do chúng có chung nguồn gốc hơn là do chúng sống trong môi trường giống nhau.
• Do điều kiện môi trường ở mỗi đảo khác nhau và do các sinh vật sống trên đảo cách li sinh sản với nhau àxuất hiện các loài khác nhau (có nhiều đảo có các loài đặc hữu, TD: Ở Úc có các loài thú có túi)

– Ngoài ra nghiên cứu phân bố địa lí của các loài cho ta biết sự hình thành, phát tán và tiến hóa của loài xảy ra như thế nào

1.4. Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử

a. Bằng chứng tế bào học

• Mọi cơ thể sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào
• Các tế bào đều có thành phần hoá học và nhiều đặc điểm cấu trúc giống nhau
• Tất cả các tế bào đều cấu tạo từ phân tử prôtêin – lipit
• Mọi sinh vật đều có ADN
• Cấu tạo điển hình của các nhóm sinh vật

• Tế bào nhân sơ và tế bào nhân chuẩn đều có các thành phần cơ bản: Màng sinh chất, tế bào chất và nhân (hoặc vùng nhân).

  ⇒ Phản ánh nguồn gốc chung của sinh giới.

b. Bằng chứng sinh học phân tử

– Xác định quan hệ họ hàng giữa các loài dựa trên mức độ tương đồng của prôtêin:

• Phân tích trình tự axit amin của cùng 1 loại prôtêin hay trình tự các nu của cùng 1 gen ở các loài khác nhau → mối quan hệ họ hàng giữa các loài.
• Những loài có quan hệ họ hàng gần gũi thì trình tự các axit amin hay trình tự các nu càng giống nhau và ngược lại: vì các loài vừa tách nhau ra từ 1 tổ tiên chung nên chưa đủ thời gian để chọn lọc tự nhiên làm nên sự sai khác lớn về cấu trúc phân tử

– Xác định quan hệ họ hàng giữa các loài dựa trên mức độ tương đồng về ADN:

• Dùng phương pháp lai phân tử: lai các phân tử ADN của các loài với nhau và đánh giá mức độ tương đồng về trình tự nu giữa các loài qua khả năng bắt cặp bổ sung giữa các sợi ADN đơn thuộc 2 loài khác nhau.
• Nếu 2 loài có họ hàng gần có nhiều đoạn bắt cặp bổ sung nhau, “phân tử lai” càng bền vững với nhiệt (mức độ tương đồng được đánh giá qua nhiệt độ làm “nóng chảy phân tử lai”)

2. Bài tập minh họa

Câu 1: So sánh cơ quan tương đồng và cơ quan tương tự?

Hướng dẫn giải

Câu 2: Tại sao để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài về các đặc điểm hình thái thì người ta lại hay sử dụng các cơ quan thoái hoá?

Hướng dẫn giải

Sở dĩ cơ quan thoái hoá hay được sử dụng như bằng chứng nói lên mối quan hệ họ hàng giữa các loài vì cơ quan thoái hoá không có chức năng hoặc chức năng bị tiêu giảm nên không được CLTN giữ lại. Chúng được giữ lại ở các loài (như dấu vết hay các cơ quan không có chức năng), đơn giản là được thừa hưởng các gen từ loài tổ tiên.

3. Luyện tập

3.1. Bài tập tự luận

Câu 1: Quan sát hình 24.1 và cho biết xương chi của các loài động vật trong hình tương đồng với nhau như thế nào? Những biến đổi ở xương bản tay giúp mỗi loài thích nghi như thế nào?

Câu 2: Hãy đưa ra các bằng chứng chứng minh ti thể và lục lạp được tiến hóa từ vi khuẩn?

3.2. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Khi nói về bằng chứng giải phẫu so sánh, phát biểu nào sau đây là đúng?

A. Cơ quan tương đồng là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau.

B. Trong tiến hóa, các cơ quan tương đồng có ý nghĩa phản ánh nguồn gốc chung.

C. Cơ quan tương tự là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau nhưng đảm nhiệm những chức phận giống nhau và có hình thái tương tự nhau.

D. Cơ quan thoái hóa là cơ quant hay đổi cấu tạo phù hợp với chức năng.

Câu 2: Trong tiến hóa, các cơ quan tương tự có ý nghĩa phản ánh

A. sự tiến hóa phân li

B. sự tiến hóa đồng quy

C. sự tiến hóa song hành

D. nguồn gốc chung giữa các loài

Câu 3: Bằng chứng sinh học phân tử là những điểm giống và khác nhau giữa các loài về

A. cấu tạo trong các nội quan

B. các giai đoạn phát triển phôi thai

C. trình tự các nucleotit trong các gen tương ứng

D. đặc điểm sinh học và biến cố địa chất

Câu 4: Thành phần axit amin ở chuỗi β-Hb ở người và tinh tinh giống nhau chứng tỏ 2 loài này có cùng nguồn. Đây là ví dụ về

A. bằng chứng giải phẫu so sánh

B. bằng chứng phôi sinh học

C. bằng chứng địa lí sinh vật học

D. bằng chứng tế bào học (hóa sinh)

4. Kết luận

Sau khi học xong bài này các em cần:

• Trình bày được các bằng chứng giải phẫu so sánh: cơ quan tương đồng, cơ quan tương tự, các cơ quan thoái hóa.
• Trình bày được những bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử: ý nghĩa của thuyết cấu tạo bằng tế bào; sự thống nhất trong cấu trúc của ADN và prôtêin của các loài.