Quốc phòng, an ninh tác động kinh tế - xã hội như thế nào

QPTD -Thứ Năm, 25/08/2011, 20:55 (GMT+7)

Quan hệ giữa kinh tế và quốc phòng-an ninh trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Kết hợp kinh tế với quốc phòng-an ninh (QP-AN) là vấn đề trọng yếu đối với tất cả các quốc gia nói chung, Việt Nam nói riêng. Tuy nhiên, do tác động của mặt trái kinh tế thị trường, nên việc kết hợp kinh tế với QP-AN ở nước ta còn nhiều hạn chế, bất cập. Vì vậy, tìm ra các giải pháp đúng đắn, phù hợp nhằm giải quyết thấu đáo mối quan hệ này là vấn đề cấp thiết, góp phần đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững.

Quan hệ giữa kinh tế và QP-AN là mối quan hệ cơ bản, được hình thành từ trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc. Ngày nay, mối quan hệ này có vị trí đặc biệt quan trọng, nhất là trong bối cảnh nước ta xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu, rộng. Vì vậy, giải quyết tốt mối quan hệ giữa kinh tế và QP-AN là đòi hỏi tất yếu khách quan trong suốt quá trình thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã hết sức coi trọng thực hiện tốt mối quan hệ này và đã thu được những kết quả quan trọng, tương đối toàn diện cả về nhận thức và tổ chức thực hiện.

Về mặt nhận thức, chúng ta đã nhận thức rõ những vấn đề cơ bản trên phương diện lý luận và thực tiễn về mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN; khẳng định đó là mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại lẫn nhau giữa các yếu tố, lĩnh vực trong suốt quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thấy rõ bản chất của mối quan hệ này là hoạt động kết hợp hữu cơ giữa kinh tế và QP-AN trong một chỉnh thể thống nhất, được thể hiện trong giải quyết các mối quan hệ cụ thể: xây dựng phải luôn gắn chặt với bảo vệ; chủ động mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế phải bảo đảm giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia; phát triển kinh tế phải tạo cơ sở để tăng cường QP-AN của đất nước, tăng cường QP-AN phải tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH)... Về tổ chức thực hiện, đã làm tốt công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành về kết hợp giữa kinh tế với QP-AN, được thể hiện bằng các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, hệ thống pháp luật của Nhà nước và vận dụng đúng đắn, sáng tạo cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ trong tổ chức thực hiện sự kết hợp này. Trong quá trình thực hiện, đã có sự phối hợp giữa các cấp, các ngành, nhất là giữa Bộ Quốc phòng, Bộ Công an cùng các bộ, ngành thuộc lĩnh vực kinh tế; đã tích cực hỗ trợ lẫn nhau, chủ động hiệp đồng, tạo sự gắn kết, đồng thuận giữa các cấp, các ngành, các địa phương và đông đảo các tầng lớp nhân dân. Đặc biệt, sự kết hợp này được thực hiện trên từng vùng lãnh thổ, các lĩnh vực và ngành KT-XH; trong đó, đã chú trọng gắn chiến lược phát triển kinh tế biển Việt Nam với xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân trên vùng biển, đảo; gắn xây dựng các dự án kinh tế trọng điểm quốc gia, các khu kinh tế mở, khu chế xuất tập trung với thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân và xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố) trên phạm vi cả nước. Chú trọng nâng cao hiệu quả các chương trình KT-XH ở vùng sâu, vùng xa trên cơ sở xây dựng các khu kinh tế-quốc phòng (KT-QP), quốc phòng-kinh tế do Bộ Quốc phòng chỉ đạo thực hiện làm nền tảng. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý nhà nước đối với các lĩnh vực kinh tế và QP-AN, quy chế bảo vệ các công trình quốc phòng, quân sự được xây dựng và từng bước hoàn thiện, đã tạo thuận lợi trong triển khai thực hiện kết hợp kinh tế với QP-AN của đất nước.

Bên cạnh kết quả đã đạt được, nhận thức về mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN ở một số vấn đề còn chưa rõ, chưa đúng và chưa đầy đủ, nhất là nhận thức về vai trò của các yếu tố lãnh đạo, quản lý, điều hành của cấp uỷ Đảng và chính quyền các cấp; về mối quan hệ giữa tự bảo vệ và được bảo vệ trong các ngành, lĩnh vực kinh tế với QP-AN; về vị trí, vai trò của QP-AN trong quan hệ với kinh tế... Trong đó, có không ít ý kiến chỉ nhấn mạnh về kinh tế, cho rằng kinh tế là lĩnh vực chủ đạo, quyết định tới QP-AN; QP-AN tuy quan trọng nhưng phụ thuộc vào kinh tế, chịu sự chi phối của kinh tế; từ đó, tuyệt đối hoá về kinh tế, đề cao lợi ích kinh tế, để lợi ích kinh tế lấn át lợi ích QP-AN; điều này đã ảnh hưởng không nhỏ trong giải quyết mối quan hệ giữa hội nhập kinh tế quốc tế với bảo vệ độc lập chủ quyền và an ninh quốc gia. Cùng với đó, việc tổ chức triển khai thực hiện mối quan hệ này ở một số ngành, lĩnh vực và địa phương còn chưa chủ động, thiếu tích cực và đồng bộ; cơ chế hoạt động lãnh đạo, quản lý, điều hành thiếu chặt chẽ, vận hành còn lúng túng; nội dung, phương thức kết hợp chậm đổi mới, chưa theo kịp sự phát triển của kinh tế thị trường. Sự phối hợp giữa phát triển kinh tế với bảo đảm QP-AN trong phê duyệt, ký kết các dự án đầu tư nước ngoài chưa có cơ chế rõ ràng, chặt chẽ, nên một số chương trình, dự án sau khi xây dựng xong đã ảnh hưởng không nhỏ đến thế trận QP-AN và lợi ích quốc gia.

Thời gian tới, nước ta tiếp tục thực hiện đường lối đổi mới, xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN trong bối cảnh đất nước hội nhập ngày càng sâu, rộng vào nền kinh tế thế giới. Bên cạnh những thuận lợi, thực tế đang đặt ra cho chúng ta những thách thức mới đối với cả KT-XH và QP-AN; đó là, những thách thức của an ninh phi truyền thống, nguy cơ tranh chấp chủ quyền lãnh thổ và sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, văn hoá,…và QP-AN.

Tình hình đó đang đặt chúng ta trước nhiều vấn đề cần nghiên cứu, giải quyết cả về lý luận và thực tiễn, nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Trong đó, giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN là nội dung rất quan trọng, đòi hỏi phải triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, vận hành cơ chế lãnh đạo, điều hành phù hợp và sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành, các địa phương; trước hết, cần tập trung vào những vấn đề chủ yếu sau.

Một là, nâng cao nhận thức cho cán bộ các cấp, các ngành về mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN. Trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XI của Đảng đã xác định: “Kết hợp chặt chẽ kinh tế với QP-AN, QP-AN với kinh tế trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển KT-XH”1. Đây là quan điểm thể hiện sự phát triển nhận thức của Đảng ta về quy luật: dựng nước đi đôi với giữ nước; đồng thời, cũng khẳng định: kết hợp kinh tế với QP-AN là sự nghiệp, nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của toàn dân, của mọi thành phần kinh tế, của cả hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Vì vậy, sự kết hợp đó phải được quán triệt, thống nhất nhận thức và triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả ở tất cả các cấp, các ngành, các lĩnh vực từ Trung ương đến địa phương, cơ sở. Trong điều kiện mới, cần thường xuyên quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết và các quan điểm của Đảng về kết hợp chặt chẽ phát triển KT-XH với tăng cường QP-AN trong từng ngành, lĩnh vực, từng địa bàn và cả nước. Đồng thời, đẩy mạnh việc bồi dưỡng kiến thức toàn diện cho đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ chủ trì các cấp cả về lý luận chính trị, năng lực quản lý kinh tế và kiến thức về QP-AN; trong đó, tập trung bồi dưỡng kiến thức về QP-AN và nâng cao ý thức quốc phòng cho cán bộ thuộc các thành phần kinh tế, từ đó thống nhất nhận thức, trách nhiệm trong thực hiện mối quan hệ kết hợp này. Trước mắt, cần chủ động xây dựng và đưa nội dung học tập về “mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN” vào các chương trình đào tạo, nhất là đào tạo tại chức cho cán bộ, đào tạo đại học, sau đại học, đào tạo nghề và giáo dục trong các trường phổ thông. Chú trọng việc biên soạn các tài liệu “phổ cập” về mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN, phát hành rộng rãi, kết hợp với cổ động, tuyên truyền và giáo dục thường thức trong các hoạt động của các tổ chức ở cơ sở, như: ở các chi bộ cơ sở, chi đoàn thanh niên và ở các tổ, đội sản xuất trong các doanh nghiệp…

Hai là, nâng cao hiệu quả vận hành cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước trong giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế và QP-AN. Nhà nước, cần thống nhất quy hoạch phát triển KT-XH gắn với củng cố QP-AN trên phạm vi cả nước và đặt nó trong tổng thể chung của Chiến lược phát triển KT-XH 2011-2020. Trong những năm tới, việc kết hợp kinh tế với QP-AN phải được thực hiện một cách toàn diện, nhưng cần tập trung có trọng điểm theo từng ngành, lĩnh vực và vùng lãnh thổ, gắn với mục tiêu, yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế sâu, rộng. Vì thế, giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế và QP-AN cần tập trung chỉ đạo kết hợp trong xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố); các dự án trọng điểm quốc gia; các dự án, chương trình phát triển KT-XH vùng biên giới, biển, đảo; xây dựng các khu KT-QP, quốc phòng-kinh tế; xây dựng các căn cứ chiến lược, hậu phương chiến lược, các công trình quốc phòng; đầu tư phát triển khoa học và công nghệ ở trình độ cao; xây dựng và phát triển công nghiệp quốc phòng. Trong các nội dung trên, cần coi trọng tính “lưỡng dụng” của các chương trình, dự án; đồng thời, khẳng định rõ chủ thể của mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN, QP-AN với kinh tế, trên cơ sở đó, xác định nội dung, phương thức kết hợp cho phù hợp. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tổ chức kiện toàn bộ máy chỉ đạo, điều hành và cơ quan chuyên trách của Chính phủ; xác định rõ chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về kinh tế và QP-AN của các cấp, các ngành; xây dựng quy trình, phương pháp quản lý để thực hiện kiểm tra, thanh tra, giám sát theo đúng quy định của pháp luật.

Ba là, xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách có liên quan đến mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN. Đây là nội dung rất quan trọng nhằm cụ thể hoá đường lối, chủ trương của Đảng về mối quan hệ giữa kinh tế và QP-AN thành các văn bản luật, pháp lệnh, nghị định, chỉ thị..., bảo đảm quy định rõ trách nhiệm của các ngành, các cấp, cơ quan, đơn vị trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, trước yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cần tập trung xây dựng, hoàn chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và cơ chế, chính sách có liên quan đến mối quan hệ kết hợp này, làm cơ sở để giải quyết tốt mối quan hệ giữa xây dựng và bảo vệ, giữa tự bảo vệ và được bảo vệ, phù hợp với thực tiễn đất nước và thông lệ quốc tế. Chú trọng xây dựng các biện pháp, chế tài cần thiết để răn đe, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế và QP-AN. Cùng với đó và trên cơ sở Luật Quốc phòng, Luật An ninh quốc gia, Chính phủ cần sớm nghiên cứu, ban hành Nghị định về “Kết hợp kinh tế với QP-AN đến năm 2020”, làm cơ sở để các cấp, các ngành, các địa phương chủ động xây dựng quy hoạch, kế hoạch và triển khai thực hiện có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN thời kỳ mới.

Bốn là, coi trọng kết hợp phát triển kinh tế với củng cố QP-AN trong hoạt động kinh tế đối ngoại. Đây là vấn đề mang tính chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là trong bối cảnh hiện nay, nước ta hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới, tham gia đầy đủ hơn vào các thiết chế khu vực và toàn cầu. Điều đó đòi hỏi chúng ta vừa phải hội nhập kinh tế quốc tế một cách chủ động, tích cực, vừa phải mở rộng hợp tác quốc tế trên lĩnh vực QP-AN và kết hợp các lĩnh vực đó với nhau trong suốt quá trình hội nhập. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả kết hợp kinh tế với QP-AN trong hoạt động kinh tế đối ngoại, thời gian tới cần hết sức chú ý trong đánh giá đối tác, đối tượng. Trong đánh giá phải thấy rõ đặc điểm của từng đối tác, đối tượng trên từng lĩnh vực và thời điểm; chúng vừa tồn tại đan xen, vừa có thể chuyển hoá cho nhau khi có điều kiện và thời cơ. Vì vậy, cần kết hợp chặt chẽ giữa hợp tác và đấu tranh trên từng lĩnh vực; giải quyết thành công mối quan hệ giữa mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, xây dựng và phát triển mạnh mẽ các tiềm lực quốc gia với tạo lập thế trận QP-AN, đẩy lùi mọi nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia, giữ vững hoà bình, ổn định để phát triển. Trên cơ sở củng cố các quan hệ quốc tế đã được thiết lập đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững, cần xác định rõ vị trí, vai trò của từng lĩnh vực (kinh tế và QP-AN), từ đó xây dựng mục tiêu, yêu cầu kết hợp kinh tế với QP-AN trong hoạt động kinh tế đối ngoại cho phù hợp, nhằm khai thác, phát huy tối đa mọi nguồn lực từ bên ngoài để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN thời kỳ mới.

Trung tướng PGS, TS. TRẦN THÁI BÌNH

Viện trưởng Viện Chiến lược Quân sự-BQP

__________

1- ĐCSVN - Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XI của Đảng (Tài liệu sử dụng tại Đại hội Đảng cấp cơ sở), Nxb CTQG, H. 4-2010, tr. 13.